واکسیناسیون کرونا در دوران بارداری

مادران شیرده علیه بیمارى کووید - 19

از شروع پاندمى کووید 19 که تقریبا یک سال و نیم از آن می‌گذرد نزدیک به 4.4 میلیون نفر در سراسر جهان و نزدیک به 100 هزار نفر در ایران جان خود را در اثر این بیمارى از دست داده‌اند. در این میان تحقیقات بر روى زنان باردار نشان داده که اگرچه علائم این بیمارى و میزان مرگ مشابه زنان غیر‌باردار بوده ولی این افراد تا حدى بیشتری در معرض خطر بسترى در بخش مراقبت‌هاى ویژه هستند. کووید در مادران مى‌تواند باعث ایجاد زایمان زودرس، مرده‌زایى، اختلال کارکرد ارگان‌هاى حیاتى، افزایش ضربان قلب و دیسترس جنین، پارگى زودرس کیسه آب، افزایش میزان سزارین و مرگ آن‌ها گردد.

با توسعه انواع واکسن و شروع جهانى واکسیناسیون از زمستان 99، امیدهاى زیادى براى نجات بیشتر جان انسان‌ها و کاهش عوارض شدید بیمارى در همه گروه‌هاى جمعیتى ایجاد شده است، اما با توجه به استفاده اضطرارى از این واکسن‌ها و همچنین کمبود اطلاعات بالینی و اثرات بر بارداری و جنین آنها ابهاماتی وجود دارد.

واکسن‌هاى آسترازنکا و اسپوتنیک وى جزء واکسن حاوى ناقل ویروسى هستند. این واکسن‌ها از نسخه اصلاح شده ویروسی متفاوت (آدنوویروس) تهیه شده است. پیش از این واکسن‌هاى مشابهى که از همین حامل ویروسى استفاده مى‌کنند (مانند واکسن ابولا)، در تمام سه ماهه‌هاى باردارى آزمایش شده‌اند و هیچ تاثیر نامطلوب و عوارض جانبى مربوط به باردارى از جمله پیامدهاى نامطلوبى که نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد، نشان نداده‌اند. تاکنون مطالعه بالینى از تاثیرگذارى این واکسن‌ها و همچنین عوارض آنها در خانم‌هاى باردار منتشر نشده است. دسته دیگرى از واکسن‌ها مانند سینوفارم، سینوواک و بهارات از تکنولوژى واکسن حاوى ویروس غیر فعال شده استفاده می‌کنند. واکسن‌هاى مشابه قبلى مانند واکسن هپاتیت ب و کزاز فاقد عوارض جانبى براى زنان باردار بوده‌اند.

سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که واکسن کرونا سینوفارم در زنان باردار استفاده شود؛ چرا که مزایای واکسیناسیون برای زنان باردار بیشتر از خطرات احتمالی این بیماری است. همچنین آزمایش بارداری قبل از واکسیناسیون توصیه نمی‌شود. همچنین سازمان بهداشت جهانی توصیه نمی‌کند که به دلیل فرا رسیدن زمان واکسیناسیون فرد، باردار شدن به تعویق بیفتد یا بارداری خاتمه یابد.

تاکنون بیش از صد هزار زن باردار در آمریکا و اروپا و برخى از کشورهاى آسیایى توسط واکسن‌هاى مختلف علیه بیمارى کرونا واکسینه شده اند و عارضه خاصى در سلامت آنها و فرزندانشان مشاهده نشده است. مطالعات اندک چاپ شده نشان داده‌اند که آنتى بادى‌هاى ضد ویروس کووید-19 در سرم بند ناف نوزادان و مادر قابل ردیابى است که بیانگر این است که واکسن ها از طریق عبور آنتى بادى ها از جفت به جنین مى توانند باعث محافظت نوزادان در برابر بیمارى کووید-19 شوند. همچنین گزارش‌هاى اخیر نشان داده است که در شیر مادرانى که واکسن علیه ویروس کووید-19 وجود دارد و این مى‌تواند به ایمنی نوزادان کمک کند. اخیرا وزارت بهداشت بخشنامه‌ای مبنی  بر دستورالعمل تزریق واکسن‌های موجود در ایران در زنان باردار و شیرده منتشر نموده است. طبق این دستورالعمل، واکسن سینوفارم در زنان باردار با شرایط ذیل بعد از هفته دوازدهم بارداری و پس از اخذ رضایت از مادر و مشاوره‌های لازم قابل انجام است.

• همه مادران باردار با نمایه توده بدنی 35 و بالاتر
• همه مادران باردار با سن 35 و بالاتر
• مادران در همه گروه های سنی شاغل در بهداشت و درمان
• همه مادران بارداری که همسران شان در بخش های کرونا و یا مراکز بهداشتی مدیریت کرونا شاغل هستند.
• همه مادران با بارداری های دو قلویی، چند قلویی و بارداری با آی وی اف
• همه مادران باردار با بیماری زمینه ای شامل بیماری دیابت، قلبی، فشار خون بالا، مصرف داروهای سرکوب ایمنی،  بیماری مزمن کلیوی، آنمی سیکل سل، پیوند اعضا، سیروز کبدی و آسم
• به علت خطر ابتلا به بیماری کرونا در سه ماهه سوم بارداری، ضمن تاکید بر شناسایی مادران باردار واجد شرایط، واکسیناسیون در زنان با سن بارداری 28 هفته و بیشتر در اولویت خواهند بود.
• در صورت تزریق دوز اول واکسن قبل از بارداری و یا عدم اطلاع از بارداری در زمان واکسیناسیون، توصیه می شود پس از مشاوره با مادر و بر اساس ترجیح وی در رابطه با زمان واکسیناسیون، تزریق دوز دوم با واکسن سینوفارم به فاصله 28 روز از تزریق قبلی یا بعد از هفته دوازدهم بارداری صورت پذیرد.
• فاصله بین واکسن ویروس کرونا با واکسن آنفلوآنزا یا توام در بارداری حتی الامکان 14 روز باشد.

اگرچه اکثر واکسن‌هاى موجود علیه کووید-19 ایمن هستند، اما عوارض جانبى حداقلى در همه واکسن ها وجود دارد.  این عوارض مى‌تواند درد و سوزش محل تزریق، تب، خستگى، درد عضلات، راش و به صورت نادر واکنش هاى آلرژیک را شامل شود. نتایج آزمایش‌هایی بالینى حاکى از آن است که افراد باردار پس از واکسیناسیون، عوارض جانبى متفاوتى را با افراد غیر باردار نشان نداده‌اند.

با این حال یادآوری می‌شود که علاوه بر تزریق واکسن در بارداری، هنوز هم رعایت پروتکل‌های بهداشتی مانند گذاشتن ماسک، حفظ فاصله فیزیکی، شستن دست‌ها، بهداشت تنفسی و سرفه، جلوگیری از ازدحام جمعیت و عدم حضور در مکان های شلوغ و اطمینان از تهویه مناسب اهمیت فراوانی دارد.